ΒΑΣΙΛΙΑΣ - ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ Ο άσωτός µας εαυτός ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΝΙΑΤΗ Στην κορύφωση του γλεντιού της αποκριάς, το συλλογικό µας πρόσωπο πετάει τη µάσκα Αύριο, στο λιµάνι της Πάτρας θα του βάλουν φωτιά, να τον κάψουν. Κάθε χρόνο το πρόσωπό του αλλάζει. Τη µία φορά είναι ένας ανώνυµος κοιλαράς, την άλλη ο µοναχός Εφραίµ, την τρίτη ο πρωθυπουργός. Οµως, κάθε φορά, στην κορύφωση της γιορτής, πυρπολούµε εκείνη την έκφανση του συλλογικού µας εαυτού που θαθέλαµενα ξορκίσουµε. Τον βασιλιά Καρνάβαλο - πριν τον κάψουµε - εµείς τον έχουµε φιλοτεχνήσει... Το 2004 ο βασιλιάς Καρνάβαλος του Καρναβαλιού της Πάτρας ήταν… δύο. Ο ένας ήταν δαφνοστεφανωµένος αθλητής ετοιµοπόλεµος για τους ΟλυµπιακούςΑγώνες που βρίσκονταν προ των πυλών και ο άλλος ήταν ένας κλασικός χοντρός που καθόταν πάνωσε µια... µακαρονάδα! Με µια υπέροχη αµφισηµία, αποτυπωνόταν ο διττός µας εαυτός. Αυτός που µας ήθελεπροσηλωµένους στο εθνικό µας όνειρο (ακόµη και µε τεράστιο κόστος) µε έναν πρωτόγνωρο ορθολογισµό για τα απείθαρχα σταθµά µας και µια διονυσιακή και άταχτη όψη του Νεοέλληνα της υπερβολής που πληρώνει τον λογαριασµό στο τέλος. Στον Τύρναβο, το 2009, βασιλιάς Καρνάβαλος ήταν ο µοναχός Εφραίµ του Βατοπεδίου καισυµπύκνωνε µια συλλογική απόπειρα αποδόµησης αλλά και µια προσπάθεια να ξορκίσουµε τον ίδιο µας τον κακό εαυτό, να επιφέρουµε µια ρωγµή στον καθρέφτη και να ξαναδούµε αλλιώς τις παθογένειες, τις ευθύνες και τις συµπεριφορές µας. Το πρόσωποτου βασιλιά Καρνάβαλου πυροδότησε ακόµη και ζωηρές αντιπαραθέσεις όταν στο Καρναβάλι της Ξάνθης, πάλι το 2009, επιλέχθηκε να αναπαριστά τον Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου – τότε αρχηγό τηςαξιωµατικής αντιπολίτευσης. η ΚΑΤΑΓΩΓΗ. Ο βασιλιάς Καρνάβαλος, το κάψιµό του και οι συµβολισµοί του µας ακολουθούν βήµα βήµα σε όλη την νεώτερη Ιστορία και µια λαογραφική αναφορά είναι αναπόφευκτη. Τίποτε λοιπόν δεν είναι αυτό που φαίνεται. Και µπορεί αύριο µια σειρά από πόλεις και χωριά της Ελλάδας να κορυφώνουν τις καρναβαλικές τους εκδηλώσεις µε παρελάσεις, πάρτι και άλλα τελετουργικά – µε µια µικρή δόση εκβιαστικής διασκέδασης –, η αφετηρία των δρώµενων όµως χάνεται στους αιώνες. Οχι, βέβαια µόνον αυτό. Τα έθιµα µετασχηµατίστηκαν. Συµπεριέλαβαν νέα στοιχεία από κάθεεποχή. Κράτησαν όµως τον πυρήνα και το περιεχόµενό τους. Υπό µια έννοια, οι Αποκριές, ο βασιλιάςΚαρνάβαλος και το τελετουργικό του κάψιµο αύριο στον µόλοτου Αγίου Νικολάου στο λιµάνι της Πάτρας (στο g-point όλων των καρναβαλιών) είναι η απόλυτη πράξη αποδόµησης των στερεοτύπων και ηπιο πικρή µατιά στον συλλογικό µας βίο. Κάτι σαν τον Καραγκιόζη που λατρεύουµε να µισούµε – αν καιείναι κατοχυρωµένος πια στους Τούρκους, ελέω UNESKO. Εξάλλου, όλες οι πτυχές της Αποκριάς (της περιόδου που οι χριστιανοί απέχουν από το κρέας για να προετοιµαστούν για τη νηστεία της Σαρακοστής δηλαδή) έχουν τιςδικές τους σηµειολογικέςαναφορές. Η µάσκα, για παράδειγµα, δεν κρύβει απλώς την ταυτότητα αλλάκαι ξορκίζει – όπως πρόσταζαν οι θρύλοι και οι δεισιδαιµονίες των κοινωνιών από τη Λίθινη Εποχή µέχρι και σήµερα – το κακό και προστατεύει εκείνον που τη φοράει. Ακόµη µια πλευρά είναι αυτήπου ήθελε τον κυνηγό – στη Λίθινη Εποχή – να ενδύεται το δέρµα του ζώουκαι άρα να οικειοποιείται τις δυνάµεις του. Ακόµη και η επερχόµενη µητροπολιτική βία φοράει µάσκα στην ταινία «V For Vendetta», χωρίς να ξεκαθαρίζεται η ταυτότητα,η απόχρωση και η στόχευσή της – όχι στο πλαίσιο κάποιας Αποκριάς βέβαια, ούτε κάποιας δεισιδαιµονίας. Αυτά για τη µάσκα. Γιατί υπάρχουν και άλλα στοιχεία που συνθέτουν το πανηγύρι της αποδόµησης και της σάτιρας που λέµε Αποκριές. Μέσα πάντα από µια διάθεση ανατροπής των εξουσιαστικών δοµών (συχνά ο τρελός διοικεί έστω και για λίγο), της παρωδίας του θανάτου και των θεσµών. Αλλοι τέτοιοι κρίκοι των Αποκριών είναι οι βωµολοχίεςκαι τα αστεία µε τηναµφισηµία τους, την αντιεξουσιαστική τους διάσταση, την υπέρβαση των στερεοτύπων, τη δύναµη της ανθρώπινης συνείδησης (... τα ζώα εξάλλου δεν γελάνε). ∆εν είναι τυχαίο πως όλες οι παραπάνω γιορτές και τα αντίστοιχα τελετουργικά τους (προσθέστε εδώ το κρασί, τον χορό, τα όργια) έχουν τις ρίζες τους στη λατρείατου Θεού ∆ιόνυσου, που δενκατοικούσε στον Ολυµπο (τυχαίο;) αλλάένιωθε πιο άνετα ανάµεσα στους θνητούς και άρα και µετην πιο οικεία πλευρά του Ελληνα. Τη βαλκανική κουτοπονηριά, τη λυµένη γραβάτα και την ασωτία. Αν η θεά Αθηνά (µε µια δόση αυθαιρεσίας) αποτύπωνε το (χαµένο) µέτρο µας, ο ∆ιόνυσος συνόψιζε την (κερδισµένη) υπερβολή µας. Προςεκείνον κλίνουµε περισσότερο, ακόµη και τον καηµό µας τον τραγουδάµε. Γι’ αυτό ακριβώς, το τέκνο του ∆ία και της Σεµέλης (που δεν είναι ακριβώς ούτε άνδρας ούτε γυναίκα, ούτε θεός, ούτε άνθρωπος) επέδρασε καταλυτικά στην καθηµερινότητα τουλαού µας, την τέχνη, τη θρησκεία, τις σχέσεις ακόµη καιστον τρόπο µε τον οποίο ασκείται ηπολιτική και δοµείται το κράτος – µέχρι σήµερα. Η λατρεία στον ∆ιόνυσο είναι το δικαίωµα στην υπερβολή και ηακτινοβολία του περνάει συχνά τασύνορα (βλέπε Μπερλουσκόνι). Η λατρεία στον ∆ιόνυσο είχε το τελετουργικό της και µε κύρια στιγµή τα Μεγάλα ∆ιονύσια όπου τοκρασί, οι ποµπές µε φαλλούς, οι ύµνοι στον άσωτο θεό αλλά και τα εµβρυακά στοιχεία – αυτού που στους επόµενους αιώνεςονοµάστηκε Αποκριά – είχαν την τιµητική τους. Εδώ για πρώτη φορά έχουµε άσεµνους χορούς, µάσκες, µεταµφιέσεις (Σάτυροι και Πάνες), πρώιµαάρµατα, αστεία, βωµολοχίες(εδώ εδράζεται και η κωµωδία), ενώ σηµειώστε πως οι απαρχές της Αποκριάς γιορτάζονταν τα επόµενα χρόνια την ίδια περίοδο µε εκείνη των διονυσιακών γιορτών: Τέλος του χειµώνα, αρχές της άνοιξης. H ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ. Σαν κρατικό µυστικό, δεν ξέρουµε τις ώρες που γράφονται αυτές οι γραµµές τι πρόσωπο έχει ο φετινός βασιλιάς Καρνάβαλος, τι θα αναπαραστήσει, τι θα καυτηριάσει από την περίπλοκη επικαιρότητα. Οι πυρετώδεις προετοιµασίες για την κατασκευή του κρατάνε πάνω από δύο µήνες,«ψυχή» της κατασκευής του είναι ο Πέτρος Βρυώνης, τόπος δηµιουργίας είναι το Καρναβαλικό Εργαστήρι του ∆ήµου Πατρέων στο Πετρωτό,η έµπνευση πυροδοτείται απότο τώρα αλλά αποτελεί ένασχόλιο-τεκµήριο για τον ιστορικό του µέλλοντος. Ενα χειροποίητο πρόσωπο, µια αντανάκλαση της στιγµής και του πιο ευάλωτου εαυτού µας. ∆εν ξέρουµε αν βασιλιάς Καρνάβαλος θα είναι ο Καντάφι, ο Πάγκαλος ή ο Καραµανλής. ∆εν ξέρουµε µε λίγα λόγια τι θα καεί αύριο στο λιµάνι της Πάτρας. ∆εν ξέρουµε αν θα καεί η αναπαράσταση της τρόικας ή του ∆ΝΤ ή κάποιος πολιτικός. Και άρα δεν ξέρουµε τι θα ξορκίσουµε µε αυτοκριτική αλλά και µε µια αιώνια πινελιά µετάθεσης ευθυνών για την εθνική µας κατάθλιψη. Ξέρουµε πάντως πως µαζί µε το άφθονο γέλιο και τα πειράγµατα, θα κρατήσουµε και µια µικρή δόση περισυλλογής για εµάς. Και τιςδικές µας παθογένειες. ΕΙΠΑΝ ΓΙ’ ΑΥΤΟΝ Ο βασιλιάς Καρνάβαλος είναι η µεγάλη πόρτα για την άλλη πλευρά του εαυτού µας, εκείνη της µεταµφιεσµένης ταυτότητας. Καίµε τον Καρνάβαλο από ενοχές ΣταΜατηΣ ΚραουναΚηΣ ΚΟΡΥΦΗ

Το μήνυμα του βασιλιά Καρνάβαλου Ρεπορτάζ: Αγγελική Καραγεώργου Στο πατρινό καρναβάλι, κάθε χρονιά το άρμα του «άρχοντα» της παρέλασης σχολιάζει την επικαιρότητα, χαρίζοντας γλυκόπικρο γέλιο αλλά και μπόλικη τροφή για σκέψη Η επικαιρότητα τροφοδοτεί τη φαντασία των κατασκευαστών αρμάτων για το καρναβάλι, που προσφέρουν στο κοινό γλυκόπικρο γέλιο. Στην Πάτρα ο βασιλιάς Καρνάβαλος παραδοσιακά «σχολιάζει» την επικαιρότητα κάθε χρονιάς, ενώ περνά τα μηνύματά του: το 2004 περιμένοντας τους Ολυμπιακούς ήταν χαρούμενος• σαρκαστικός όταν περιέγραφε την ταχύτητα με την οποία γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα• προβληματισμένος όταν διαπιστώνει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Στο πατρινό καρναβάλι του 2004, η Γιάννα Αγγελοπούλου με αρχαιοελληνικό φόρεμα σε ροζ αποχρώσεις έσερνε τον χορό. Μαζί της και οι πολιτικοί αρχηγοί με αθλητικές φόρμες στα χρώματα των κομμάτων τους, όπου αναγραφόταν και η σειρά εισόδου τους στο κοινοβούλιο: Κώστας Σημίτης, Κώστας Καραμανλής, Αλέκα Παπαρήγα και Νίκος Κωνσταντόπουλος. Ολοι σε στάση δρομέα λίγο πριν δοθεί το σήμα της εκκίνησης. Από το άρμα δεν έλειπε ο κάτοχος - τότε - του δαχτυλιδιού της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Παπανδρέου. Με αθλητικό σορτς και τονισμένους κοιλιακούς χαμογελά σε στάση αθλητή της ενόργανης γυμναστικής που ολοκλήρωσε με επιτυχία την άσκησή του. Ασφαλώς, η φαντασία των Πατρινών δεν περιορίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι βουλευτικές εκλογές της 7ης Μαρτίου τους ενέπνευσαν στη δημιουργία άρματος που πρότεινε στους πολίτες να «ψηφίσουν καρναβαλικά». «Το πατρινό καρναβάλι σχεδόν κάθε χρόνο σατιρίζει την πολιτική επικαιρότητα. Επομένως, ούτε φέτος θα μπορούσαν να λείπουν τα άρματα της τρόικας, του Πρωθυπουργού και των πολιτικών πρωταγωνιστών της χώρας», ο Γιώργος Ψωμιάδης που είναι μέλος της καρναβαλικής επιτροπής. «Ψάχνουμε πάντα κάτι επίκαιρο». Ετσι, η οικονομική κατάσταση της χώρας και οι αδυναμίες του ελληνικού κράτους, οι πολιτικές κόντρες και οι «ανεφάρμοστοι νόμοι» καθώς και οι διεθνείς εξελίξεις αποτελούν, μεταξύ των άλλων, θέματα που εμπνέουν τους καρναβαλιστές τις τελευταίες δεκαετίες. «Η Ελλάδα προπονείται για το 1996», αναγραφόταν σε άρμα του 1989 για την προσπάθεια της χώρας να αναλάβει τους Ολυμπιακούς του 1996. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το 2003, οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των ολυμπιακών έργων βρίσκονται στο επίκεντρο του πατρινού καρναβαλιού. Η τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Βάσω Παπανδρέου αναπαριστάται πάνω σε εκσκαφέα τον οποίο οδηγεί... σαλιγκάρι, ενώ στο άρμα τη συνοδεύει με τη δική του μπουλντόζα ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης. Καρναβάλι στην κρίση. Η ύφεση που πλήττει τη χώρα από το 2009 και η είσοδός της στον μηχανισμό στήριξης πρωταγωνιστούν. Ηδη από το περυσινό καρναβάλι δεν έλειπαν τα άρματα της τρόικας. Την τιμητική της μάλιστα είχε η γερμανίδα Καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, η οποία παρήλασε σε δύο άρματα της αποκριάτικης πομπής. Στο πρώτο, παρέα με τον γάλλο Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και τον πρώην πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου φορούσαν στολές κλόουν και έκαναν ζογκλερικά. Στο δεύτερο, αγκαλιά με μια μπριζόλα. Το άρμα έφερε τον τίτλο «Μέρκελ Σκορπίνα» και αποτέλεσε έμμεσο σχόλιο για την αυστηρή στάση της Καγκελαρίου στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης. ΚΟΡΥΦΗ

Ζει ο βασιλιάς Καρνάβαλος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΩ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Φεβρουάριος σημαίνει καρναβάλι. Για όλο τον κόσμο. Από το Ρίο και τη Βενετία έως το Ντύσελντορφ, τη Νίκαια και όπου αλλού μπορεί να ταξιδέψει ο ανθρώπινος νους, αυτήν την εποχή οι δρόμοι γεμίζουν χρώμα, μουσική, χορό και αστείρευτο κέφι Πριν από κάμποσα χρόνια, όταν κάποιες παραδόσεις τηρούνταν κατά γράμμα, οι απανταχού χριστιανοί - καθολικοί και ορθόδοξοι - είχαν ένα τελευταίο δικαίωμα στις καταχρήσεις πριν από τη Σαρακοστή, τη μακρά περίοδο αποχής από το κρέας και τις ξέφρενες διασκεδάσεις. Το έθιμο της νηστείας σταδιακά έφθινε, το καρναβάλι όμως παραμένει σταθερή αξία, μια ανάπαυλα από τη στείρα καθημερινότητα και μια ευκαιρία για μικρούς και μεγάλους να δανειστούν ξένους ρόλους και να απελευθερωθούν∙ με ό,τι όπλο διαθέτει ο καθένας: πολύχρωμες στολές, φτερά και πούπουλα, αινιγματικές μάσκες, κομφετί, χρυσόσκονη και μπόλικη φαντασία. Βενετία - Πλατείες και κανάλια γεμίζουν καρναβαλιστές Το καρναβάλι, όπως το γνωρίζουμε και το γιορτάζουμε σήμερα, έχει τις ρίζες του στη Βενετία του Μεσαίωνα. Από τότε μέχρι σήμερα, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, οι πλατείες και τα θρυλικά κανάλια της Γαληνοτάτης πλημμυρίζουν από καρναβαλιστές των Σκοτεινών Χρόνων που κρύβονται πίσω από μάσκες-κομψοτεχνήματα. Ριο ντε Ζανεϊρο Η απογείωση της φαντασίας Αξιος ο τίτλος του Ρίο ντε Ζανέιρο ως πρωτεύουσας του καρναβαλιού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που συμβαίνει κάθε χρόνο στο Σαμπαδρόμιο της πόλης δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα άλλο καρναβάλι στον κόσμο. Ευφάνταστα κουστούμια, έστω και αν πολλά καλύπτουν τα απολύτως απαραίτητα, ξεσηκωτική σάμπα, πρωτότυπα χορευτικά σχήματα και πρωτοφανής συγχρονισμός προσφέρουν μια αξέχαστη εμπειρία στους παρευρισκομένους και μοναδικές εικόνες στους φωτογράφους. Παράλληλα με τη μεγάλη παρέλαση, σε παρακείμενες πόλεις διεξάγονται και άλλες μικρότερες, οι blocos, όπου συμμετέχει ενεργά και το κοινό. Γερμανία Η παρέλαση των πολιτικών Στο καρναβάλι του Ντύσελντορφ, στη Γερμανία, τα άρματα διακωμωδούν με φαντασία την πολιτική και τους πολιτικούς του κόσμου. Φέτος ξεχώρισαν οι αχώριστοι της Ευρώπης, το ζεύγος Μερκοζί (Μέρκελ - Σαρκοζί). Βέλγιο - Ο πορτοκαλοπόλεμος των αρλεκίνων Το κέντρο της πόλης Μπινς, όπου πραγματοποιείται κάθε χρόνο το μεγαλύτερο καρναβάλι του Βελγίου, γέμισε και φέτος αρλεκίνους. Μια παράδοση που ανάγεται στον 14ο αιώνα με τους καρναβαλιστές να χορεύουν παραδοσιακούς χορούς υπό τους ήχους των τυμπάνων για να διώξουν μακριά τα πνεύματα του κακού. Οι γιορτές και οι παρελάσεις  διαρκούν δύο 24ωρα και λήγουν με τον εθιμοτυπικό πορτοκαλοπόλεμο, όπου όλα γίνονται κατακόκκινα καθώς εκτοξεύονται αποκλειστικά σαγκουίνια! Ισπανία - Οταν η Εφορία βγαίνει παγανιά Μέσα στο πνεύμα της εποχής, στο ισπανικό χωριό Λάθα δύο πελικέιρος – ευτυχώς μαϊμού – βγήκαν παγανιά. Μερικούς αιώνες πίσω, με αυτήν την περιβολή κυκλοφορούσαν στους δρόμους οι φοροεισπράκτορες... ΚΟΡΥΦΗ

Η πιο μεγάλη μάσκα είναι ελληνική Η πόλη της Ξάνθης φιγουράρει από το μεσημέρι του Σαββάτου στις σελίδες του βιβλίου Guinness για την κατασκευή της μεγαλύτερης αποκριάτικης μάσκας Καρνάβαλοι σε κάθε γωνιά της Ελλάδας  Μπορεί οι εποχές να είναι δύσκολες, πολλοί Δήμοι, όμως, έχουν προγραμματίσει αποκριάτικες εκδηλώσεις, σε μια προσπάθεια να διώξουν με γλέντι, τραγούδι και χρώμα την «γκρίζα» διάθεση των καιρών. «Βασίλισσα» του καρναβαλιού η Πάτρα, εκδηλώσεις σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και προτάσεις για Κούλουμα. ΚΟΡΥΦΗ

Μητροπολίτης Φλωρίνης: «Ειδωλολατρικό έθιμο το καρναβάλι» Ρεπορτάζ: Μάνος Χαραλαμπάκης «Ειδωλολατρικό έθιμο» χαρακτηρίζει το καρναβάλι ο μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητος - και με εγκύκλιο που εξέδωσε, προτρέπει τους πιστούς να μην συμμετάσχουν «σε καμία καρναβαλική εκδήλωση». «Τα καρναβάλια, όπως όλοι καλά γνωρίζουμε, είναι έθιμα ειδωλολατρικά, τα οποία η Εκκλησία μας πολλές φορές τα έχει καταδικάσει. Είναι κατάλοιπα των αρχαίων οργιαστικών τελετών που γίνονταν προς τιμήν του Διονύσου και του Βάκχου, αλλά και άλλων Ρωμαϊκών θεοτήτων. Αποτελούν δε κατάπτωση της ανθρώπινης προσωπικότητος (...)». Αυτά αναφέρει σε πρόσφατη εγκύκλιό του ο μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητος προτρέποντας ταυτόχρονα τους πιστούς της περιοχής να μην συμμετάσχουν «σε καμία καρναβαλική εκδήλωση», τους γονείς «να αποτρέψουν τα παιδιά από τα μασκαρέματα» και τους δασκάλους «να μην συναινέσουν στη δημιουργία αποκριάτικων εορτών στα σχολεία». Ο κ. Θεόκλητος δεν είναι ο μοναδικός ιεράρχης που φέτος «αφόρισε» τις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Παρόμοιες απόψεις διατυπώνει ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος. Στα τέλη Ιανουαρίου σε δηλώσεις που έκανε σε τοπικό τηλεοπτικό σταθμό, σχολιάζοντας τη διοργάνωση καρναβαλικών εκδηλώσεων στην Αλεξανδρούπολη, είπε μεταξύ άλλων ότι λυπάται και διαμαρτύρεται που τώρα κάποιοι θέλουν να κάνουν θεσμό στην πόλη «μία τέτοια παρωδία, μία τέτοια γελοιότητα» (σ.σ. εννοεί τις καρναβαλικές εκδηλώσεις). Οι ειδικοί της λαογραφίας πάντως δεν συμμερίζονται τις αφοριστικές απόψεις των μητροπολιτών για τις γιορτές της αποκριάς και του καρναβαλιού. Μιλώντας στα «ΝΕΑ» η διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών Καίτη Καμηλάκη-Πολυμέρου αναφέρει πως οι εκδηλώσεις αυτές αποτελούν πλέον μέρος της ελληνικής παράδοσης τονίζοντας ότι σήμερα έχουν καθαρά χαρακτήρα διασκέδασης, «είναι κοινωνικού χαρακτήρα γιορτές»· έχουν χάσει δηλαδή την σημασία που μπορεί να είχαν στην αρχαιότητα ή μεταγενέστερα. «Τα αποκριάτικα μαγικοθρησκευτικά δρώμενα και οι μαντικές τελετουργίες έχουν χάσει την αρχική τους σημασία και όπου γίνονται ή αναβιώνουν έχουν καθαρά διασκεδαστικό χαρακτήρα», λέει. «Ο γονιμικός και ευετηρικός στόχος που αποτελούσε για τους αγροτικούς πληθυσμούς του παρελθόντος τον κύριο λόγο των μαγικοθρησκευτικών δρωμένων, έχει παραχωρήσει τη θέση του στην κοινωνική σάτιρα και την ευωχία, κύρια χαρακτηριστικά του σύγχρονου αστικού πλέον καρναβαλιού. Σε πολλά νησιά η μορφή του σατιρικού θεατρικού δρωμένου ήταν συνηθισμένη ήδη από τον 19ο αιώνα». Εθιμα που ενσωματώθηκαν στο χριστιανικό εορτολόγιο Επιπλέον, η διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας σημειώνει πως μέσα στο χριστιανικό εορτολόγιο οι αγροτοποιμενικοί πληθυσμοί διατήρησαν πανάρχαια έθιμα, τα οποία συνδέονται με τον φυσικό κόσμο και τις αντιλήψεις τους γι’ αυτόν, την γονιμότητα, τη ζωή και το θάνατο - και ότι η Εκκλησία τα ενέταξε στη νέα φιλοσοφία, ντύνοντάς τα με νέους συμβολισμούς. Οσον αφορά την άποψη ιεραρχών που λένε ότι οι αποκριάτικες γιορτές και μεταμφιέσεις αποτελούν ένα κάλεσμα του... διαβόλου, η κυρία Καμηλάκη λέει πως «οι ίδιοι άνθρωποι που συμμετέχουν σε καρναβαλικές εκδηλώσεις μπορεί να συμμετέχουν και σε χριστιανικές τελετές, να κάνουν τάματα και επικλήσεις στους Αγίους. Η συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις της αποκριάς δεν έχει καμία σχέση με την ευλάβεια». Από την πλευρά του, ο δρ Θεολογίας Αλέξανδρος Καριώτογλου, από το Παιδαγωγικό Τµήµα Δηµοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, αναφέρει ότι οι καρναβαλικές και αποκριάτικες εκδηλώσεις έχουν παραμείνει στο λαό ως μία περίοδος χαλάρωσης, «σαν ένα ξέσπασμα που έχει ο άνθρωπος πριν μπει σε μία περίοδο αυστηρού ήθους και διατροφής, όπως είναι η περίοδος της Σαρακοστής και η Νηστεία». Δίνει μήνυμα ο καρνάβαλος Ο κ. Καριώτογλου προσθέτει επίσης ότι οι καρναβαλικές εκδηλώσεις και ο καρνάβαλος έχουν μήνυμα να δώσουν και προσφέρουν στον άνθρωπο μία ευκαιρία να στοχαστεί. «Είναι μία άποψη που είχε διατυπώσει σε ομιλία του στον μητροπολιτικό ναό της Αθήνας το 1970 ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων», προσθέτει. Και επισημαίνει πως, μεταξύ άλλων, ο μητροπολίτης είχε πει: «Να τον προσέξετε εφέτος τον Καρνάβαλο με σεβασμό και βαθύ στοχασμό. Είναι πανάρχαιο το φαινόμενο και είναι φαινόμενο βαθύτατου και αγχώδους αιτήματος της ψυχής του άνθρωπου, να λυτρωθεί από την καθημερινή του υποκρισία με μίαν έκφρασιν ανωνύμου, διονυσιακής νέας υποκρισίας. Είναι τραγική μορφή. »Ζητεί να λυτρωθεί από την υποκρισίαν, υποκρινόμενος. Ζητεί να καταλύσει όλες τις ποικίλες προσωπίδες, πού φορεί κάθε μέρα με μία νέα, την πιο απίθανη. Ζητεί να εκκενώσει ό,τι υπάρχει απωθημένο μέσα στο υποσυνείδητό του και να ελευθερωθεί, αλλά ελευθερία δεν υπάρχει, η τραγωδία του Καρνάβαλου παραμένει άλυτη. Το βαθύτατο αίτημά του είναι να μεταμορφωθεί. »Εδώ, λοιπόν, είναι η θέσις της Εκκλησίας, κοντά στον Καρνάβαλο. Σ' αυτόν πού ζητεί μεταμόρφωση, το κεντρικό κήρυγμα της Ορθοδοξίας. Τη μεταμόρφωση. Να μη τον καταδικάσουμε, λοιπόν, τον Καρνάβαλο, αλλά να σταθούμε και κάτω από την προσωπίδα του να ακούσωμε την αγωνία του, την έκκλησή του και το δάκρυ του». «Είναι σημαντικό λοιπόν που ένας ιεράρχης έχει πει ότι ο καρνάβαλος έχει κι αυτό το βαθύτερο νόημα να μας δώσει. Υπάρχουν ιεράρχες που το καταννοούν αυτό και έτσι αυτήν την περίοδο σιωπούν. Και την ίδια στιγμή υπάρχουν άλλοι που μένουν μόνο στην επιφάνεια των καρναβαλικών εκδηλώσεων και σπεύδουν να τις καταδικάσουν» λέει ο κ. Καριώτογλου. Και συμπληρώνει: «Το θέμα είναι βέβαια αν δίνεται στον καθένα η δυνατότητα να στοχαστεί ή μένει μόνο στο ξεφάντωμα». Αρχαίες γιορτές με χαρακτήρα γιορτής - Δρώμενο του Καλόγερου στη Θράκη (Καθαρή Δευτέρα): Η τελετή στην αρχαιότητα απέβλεπε στην καλή σοδειά. Ομάδα μεταμφιεσμένων με επικεφαλής τον καλόγερο επισκέπτονται τα σπίτα του χωριού και την πλατεία. Πραγματοποιείται εικονικό όργωμα που υποδηλώνει την γονιμοποίηση της τροφοδότρας γης για την καλή σοδειά. - Κουδουνάτοι (έθιμο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, την Κυριακή της Τυρινής): Ανθρωποι μεταμφιεσμένοι σε ζώα που φορούν ποιμενικά κουδούνια. Με την πάροδο των χρόνων η συμμετοχή στο έθιμο, ιδίως σε νησιωτικές και απομονωμένες περιοχές, ήταν μία ευκαιρία για κοινωνική επαφή. - Γενίτσαροι και Μπούλες (έθιμο στη Νάουσα): Εχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Τότε πραγματοποιούνταν τελετές για την υποδοχή της άνοιξης και προς τιμήν του θεού Διονύσου. Σήμερα είναι από τα πιο γνωστά αποκριάτικα της Ελλάδας. Αποτελεί πόλο έλξης για του επισκέπτες. ΚΟΡΥΦΗ

Οι φωτιές της αποκριάς Υπήρξαν εποχές στα Γιάννενα που χορεύαν κι οι γριές. Σαν σκηνικό στο «Τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή. Τότε που ήταν όρθια τα τούρκικα αρχοντικά, πριν αρχίσουν να πέφτουν το ένα μετά το άλλο στον βωμό της «αντιπαροχής». Ξύλα για τ'ς αποκριές να χορεύουν οι γριές με τις κόκκινες ποδιές κόκκινες και παρδαλές. Τα Γιάννενα έπρεπε για κάποιους πατριδοκάπηλους να μην έχουν τουρκικό χρώμα. Ούτε καν οβρέικο. Ποτέ δεν χαρακτηρίστηκαν οι κατοικίες αυτές διατηρητέες και γρήγορα έγιναν πολυκατοικίες τύπου Πετραλώνων. Χόρευαν λοιπόν τις αποκριές ακόμη και οι γριές γύρω από τις τζαμάλες, τις περίφημες φωτιές που άναβαν στις γειτονιές της πόλης ανήμερα την Κυριακή της Τυρινής (σαν σήμερα δηλαδή) και χόρευαν γύρω τους μέχρι πρωίας οι μασκαράδες. «Οι παλιοί Γιαννιώτες τις έλεγαν "τζόρες" και όχι τζαμάλες, όπως λέγονται σήμερα. Η λέξη "τζαμάλι" μας παραπέμπει στον κουδουνάτο, δηλαδή τον μασκαρά που φορούσε πάνω του κουδούνια και περιφερόταν στις φωτιές της πόλης. Πιθανόν στο πέρασμα των χρόνων να παρερμηνεύθηκε η έννοια των κουδουνοφόρων μασκαράδων που περιφέρονταν παλαιότερα στις φωτιές και η ονομασία τζαμάλες να αποδόθηκε στη φωτιά που άναβε σε κάθε γειτονιά και όχι στους ανθρώπους της. »Η κατασκευή της τζαμάλας γίνεται με ειδική τεχνική, ώστε, όταν καίγονται τα ξύλα, να σχηματίζουν όσο γίνεται μεγαλύτερη φλόγα. Η καλή καύση των ξύλων επιτυγχάνεται με την κατασκευή της "πόρτας της αλεπούς", που επιτρέπει την είσοδο του αέρα στο εσωτερικό της τζαμάλας, ώστε τα ξύλα να καίγονται ομοιόμορφα» (epitupbook.gr). Η προετοιμασία της τζαμάλας κρατούσε μήνες: Επρεπε να βρεθούν τα ξύλα και τα κούτσουρα. Τα πιτσιρίκια προγραμμάτιζαν από πού θα τ' αρπάξουν, από πού θα τα κόψουν (ήταν οι εποχές της αθωότητας, όταν το να πριονίσεις ένα κλαδί δεν ήταν ακόμη οικολογικό έγκλημα). Ο θησαυρός φυλαγόταν προσεκτικά σε κρυψώνες μέχρι την Κυριακή, που θα στηνόταν η φωτιά της γειτονιάς. Στη «μάντρα» της Καλούτσιανης, στη Σιαράβα, στην Καραβατιά στον Πλάτανο πίσω από το γήπεδο, στον Αλλάχ κοντά στο εβραϊκό νεκροταφείο, στο κάστρο. Σχεδόν παντού οι πύρινες εστίες γλεντιού συγκέντρωναν όλους τους γείτονες. Υπήρχαν και οι περαστικές παρέες που γύριζαν από τζαμάλα σε τζαμάλα, πάντα καλοδεχούμενες και σεβαστές. Μας θυμίζει ο μηχανικός Γιάννης Παπαϊωάννου: «Νωρίς το απόγευμα της Κυριακής της Τυροφάγου άναβε η φωτιά και γύρω από αυτήν μαζεύονταν μεγάλοι και μικροί σέρνοντας τον χορό και τραγουδώντας δημοτικά ή περιπαικτικά αποκριάτικα τραγούδια. Συνήθως το προβάδισμα στον χορό το είχε κάποιος γεροντότερος γλεντζές μερακλής ή κάποια γνωστή μεσόκοπη της γειτονιάς με πειρακτικές διαθέσεις, που γνώριζαν αρκετά τραγούδια, τραγουδούσαν δε κάθε στίχο μόνοι τους και τον επαναλάμβαναν οι υπόλοιποι. Λειτουργούσε δηλαδή ο χορός σαν πολυφωνικό συγκρότημα και ταυτόχρονα χορευτικό. »Πάντα υπήρχαν κάποια παιδιά της γειτονιάς, που φρόντιζαν να κρατάνε αναμμένη τη φωτιά. Ετσι από ώρα σε ώρα έβλεπες να πετάγονται στα ύψη οι φλόγες, κάνοντας έναν παράξενο θόρυβο από τα ξύλα που προσθέτονταν και διέκρινες μερικές νοικοκυρές -που γειτόνευαν τα σπίτια τους με τη φωτιά- να σταματάνε το τραγούδι και να φωνάζουν μισοτρομαγμένες για την πιθανή μετάδοση της φωτιάς στην ξύλινη κουζίνα τους από κάποια αποκαΐδια που αιωρούνταν στον αέρα: "Μωρέ αναμοκαμμένο και αναμοφλογισμένο, πρόσεξε μην αρπάξει φωτιά το σπίτι μ', έτσ' όπως ανακατέβ'ς τα ξύλα στ' φωτιά", για να συμπληρώσει κάποια άλλη "και μέρα πούναι σήμερα να μην έχουμε ντράβαλα"». Σε πείσμα των καιρών οι τζαμάλες άντεξαν, υπάρχουν ακόμη και σήμερα και πολλοί αγωνίζονται να τους δώσουν την παλιά τους αίγλη. Αυτή που μνημονεύει ο Κώστας Κρυστάλλης («Αι Απόκρεω εν Ιωαννίνοις», περιοδικό «Εστία» 1891): «Αι Απόκρεω πανηγυρίζονται τόσον πανδήμως και μεγαλοπρεπώς εν Ιωαννίνοις, ώστε λαμβάνουσιν, ούτως ειπείν, όψιν και σημασία εθνικής εορτής... Φύσει ευτράπελοι οι Ιωαννίται και πλούσιοι άλλοτε είχον ανυψώση τον πανηγυρισμόν των απόκρεω εις το άκρον άωτον της ευθυμίας και τρυφής...» Πάνω από 50 τζαμάλες θα καίνε σήμερα το βράδυ στα Γιάννενα. Τις οργανώνει το Πνευματικό Κέντρο του δήμου Ιωαννίνων, που προεδρεύεται από τον καθηγητή παθολογίας Μωυσή Ελισάφ. Και υπάρχουν ακόμη παιδιά που ψάχνουν για ξύλα απ' την Καλούτσιανη μέχρι την Καραβατιά. Χορός, κρασί, αχνιστή φασολάδα και μαζί η αγωνία να μη μοιάζει όλο αυτό με τουριστική ατραξιόν. Για να αποτελέσουν οι εκδηλώσεις και το πνευματικό κέντρο, όπως αναφέρει και ο Μ. Ελισάφ, «μια νησίδα υπέρβασης μιας ανεπιθύμητης πραγματικότητας σε μια κοινωνία θρυμματισμένη στον βωμό των ατομικών συμφερόντων». ΚΟΡΥΦΗ

Τα 10 πιο… καρναβαλικά μέρη του πλανήτη Η αποκριάτικη περίοδος πλησιάζει στην κορύφωσή της και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις στήνονται σε όλο τους το πολύχρωμο μεγαλείο σε όλο τον πλανήτη. Η ταξιδιωτική ιστοσελίδα Cheapflights δημιούργησε το δικό της top 10 προορισμών για τους mainstream αλλά και τους εναλλακτικούς καρναβαλιστές κι εμείς σας μεταφέρουμε την λίστα και… χαζεύουμε τις φιέστες ανά την υφήλιο. ΚΟΡΥΦΗ

ΚΟΥΛΟΥΜΑ σημαίνει...     ΚΟΥΛΟΥΜΑ σημαίνει... ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ Τα δρώμενα, τα έθιμα, οι γεύσεις και οι... παραφωνίες της Καθαράς Δευτέρας και της Σαρακοστής Τέρμα τα αποκριάτικα γλέντια. Σήμερα, τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, πέφτει η αυλαία του ξεφαντώματος. Αύριο αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή (Σαρακοστή), μακρά περίοδος νηστείας και προετοιμασίας για το Πάσχα. Ετσι τουλάχιστον θέλει η παράδοση, η οποία όμως μας δίνει... τράτο μιας ημέρας. Η αυριανή ημέρα, η Καθαρή Δευτέρα, αποτελεί, σύμφωνα με τα έθιμα, τη συνέχεια της Αποκριάς. «Επειτα κανείς κανών δεν απαγορεύει το κρασί» έγραφε ο Γεώργιος Α. Μέγας. Η Καθαρή Δευτέρα είναι ταυτισμένη, κυρίως στην Αθήνα, με τα Κούλουμα, δηλαδή με τη μαζική έξοδο στην εξοχή. Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κυρία Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, για την ετυμολογία της λέξης υπάρχουν δύο εκδοχές. Πιθανότατα προέρχεται από τη λατινική λέξη columna, που σημαίνει κολόνα, καθώς οι Αθηναίοι των αρχών του περασμένου αιώνα συνήθιζαν να γιορτάζουν την ημέρα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, που εκείνα τα χρόνια ήταν εξοχή και όχι το κέντρο της πρωτεύουσας. Αλλοι λαογράφοι πάλι αποδίδουν την προέλευσή της στη λατινική λέξη cumulus, δηλαδή, όπως λέει ο λαός μας, κουμούλα, σωρός, γιατί εκείνη την ημέρα κουβαλούν στην εξοχή αφθονία τροφίμων αλλά και κεφιού. Με το απόθεμα της ευθυμίας να διατηρείται ακέραιο από τις προηγούμενες ημέρες, πολλά δρώμενα διατηρούνται την Καθαρά Δευτέρα σε πολλές περιοχές της χώρας. Ο Καλόγερος ­ μεταμφιεσμένος με δέρματα ζώων, κουδούνια στη μέση, συνοδευόμενος από θίασο ανδρών, επίσης μεταμφιεσμένων ­ διαδραματιζόταν στη Θράκη, πάντα ανήμερα την Καθαρή Δευτέρα. Ανάλογα δρώμενα υπήρχαν και σε άλλες περιοχές: ο Ζαφείρης στην Ηπειρο, οι Μάηδες στο Πήλιο, ο Μπέης, ο Κιοπέκμπεης, οι Πιττεράδες, η Κορέλλα στη Σκύρο, ο θάνατος-κηδεία του Καρνάβαλου, ο βλάχικος γάμος στη Θήβα, το Καρναβάλι του Σοχού, η Σούσα στην Αγιάσο της Μυτιλήνης κτλ. Κάθε εργασία την Καθαρή Δευτέρα αποκλείεται. Το μόνο που επιτρέπεται είναι ο καθαρισμός (εξ ου και Καθαρή) των σκευών από τα λίπη, κατά προτίμηση με... σταχτόνερο. Και κάτι άλλο: το πέταγμα του χαρταετού. «Η έξοδος των ανθρώπων στα Κούλουμα έκαμε τους μικρούς να παίρνουν όλοι μαζί τους το χαρτικό αυτό σύνεργο του υπαίθριου παιχνιδιού, να το χαίρονται ανταγωνιστικά και να το έχουν κάμει έθιμο πυκνό της Καθαρής Δευτέρας, εκεί που ήταν πρωτύτερα συνήθεια ελεύθερη, στον χρόνο της άνοιξης και του καλοκαιριού». Αυτά έγραφε στα «Πασχαλινά και της Ανοιξης» ο λαογράφος Δημήτριος Λουκάτος. ...λαγάνες, μπουρανί και άλλες λιχουδιές Η αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής αρχίζει αύριο. Ακόμη και το ψωμί της ημέρας, η λαγάνα, ζυμώνεται νηστίσιμο, σαν τα άζυμα της Π. Διαθήκης, και αυτή είναι η διαφορά της με τα άλλα ψωμιά, που της δίνει την ιδιαίτερη γεύση. Την πρώτη ημέρα, δηλαδή την Καθαρή Δευτέρα, δεν καταναλώνονται τα υπόλοιπα της σημερινής Κυριακής, της Τυρινής. «Καθαρίζονται ακόμη και τα πιατικά και τα υπόλοιπα φαγητά δίνονταν παλιότερα σε όσους δεν νήστευαν, όπως ήσαν οι τσιγγάνοι. Η έννοια αυτή της αλλαγής τονίζεται και με την έξοδο στη φύση, όπου καταναλώνονται νηστίσιμα φαγητά και ψωμί άζυμο, χωρίς δηλαδή προζύμι» λέει η κυρία Καμηλάκη. Στον Τίρναβο της Θεσσαλίας την Καθαρά Δευτέρα μαγείρευαν το μπουρανί (χορτόσουπα αλάδωτη από σπανάκι, ρύζι και λίγο ξίδι) ενώ τραγουδούν άσεμνα αποκριάτικα τραγούδια. Τέτοιες εκδηλώσεις αποτελούν μάλλον προσπάθεια προέκτασης της Αποκριάς και δεν θυμίζουν την αυστηρή Σαρακοστή που αρχίζει. Ωστόσο σε αυτές τις αγροτικές κοινωνίες, αλλά και στα αστικά κέντρα, πριν από μερικές δεκαετίες, δεν καταναλώνονταν οι σημερινές νηστίσιμες λιχουδιές που θα ζήλευε η οποιαδήποτε αρτύσιμη κουζίνα. Τα εδέσματα της Σαρακοστής ήταν τότε τα φρέσκα κρεμμύδια, τα ραπανάκια, ο ταραμάς, ο χαλβάς και τα θαλασσινά, όπου μπορούσαν να τα συλλέξουν επί τόπου, τα βρασμένα όσπρια (μόνο αλατισμένα, χωρίς λάδι). Ετσι, αναφέρει η κυρία Καμηλάκη, έχουν νόημα όσα σκωπτικά λέγονταν όταν αποχαιρετούσαν τον Καρνάβαλο: Εμείς ετούτον κλαίομεν, εμάς ποιος θα μας κλάψει, Οπου το σκορδοκρέμμυδο τ' άντερα θα μας κάψει; (Κρήτη) Και ακόμη: Ο Λαζανάς ψυχομαχεί κι ο Μακαρούνης κλαίει Κι ο Κρόμμυδος σουσουραδεί απάνω στο τραπέζι. [Λαζανάς από το λαζάνι, ζυμαρικό. Με την ίδια έννοια και Μακαρούνης (μακαρόνι).] Η αποχή λοιπόν από το κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα αβγά και γενικά από ουσίες που επιβαρύνουν τον ήδη καταπονημένο από τον χειμώνα οργανισμό διατηρείται ως το Πάσχα με κατανάλωση ψαριών μόνο του Ευαγγελισμού (25 Μαρτίου) και του Λαζάρου. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας πάντως κατανάλωναν ψάρι και την Καθαρή Δευτέρα. Σύμφωνα όμως με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κυρία Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου, το εθιμικό τηγάνισμα του μπακαλιάρου το 1965 συνεχιζόταν μόνο στη συνοικία Σιαράβα στα Ιωάννινα, ενώ το ίδιο έθιμο το τηρούσαν παλαιότερα και οι άλλες γειτονιές της πόλης. Το τηγάνισμα - πάνω σε δύο πέτρες και με κάρβουνα από τη φωτιά της Απόκριας - ξεκινούσε στις 9 το πρωί και ολοκληρωνόταν στις 2 το μεσημέρι. Η τέχνη του χαρταετού...  Με το πέταγμα του χαρταετού, παραδοσιακά γλέντια και «κρασοκατάνυξη» θα κλείσει ο κύκλος της Αποκριάς σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ οι πλέον παραδοσιακές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στη Βόρεια Ελλάδα. Στην Ξάνθη, η οποία ούτως ή άλλως βρίσκεται στο επίκεντρο λόγω του καρναβαλιού, ο Δήμος Σταυρούπολης θα αναβιώσει το έθιμο της Καμήλας, ενώ στον Πολύσιτο του Δήμου Βιστονίδας θα παρουσιαστούν οι παραδοσιακοί «γάμοι», οι «μουντζούρηδες», ενώ θα λάβουν χώρα και σατιρικά δρώμενα. Στη Νάουσα το κεντρικό σιντριβάνι της πόλης θα αναβλύζει ξινόμαυρο κρασί, ενώ θα παρουσιαστεί από γειτονιά σε γειτονιά το παραδοσιακό έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες» και ο ζουρνάς και τα νταούλια θα συνοδεύουν τα «μπουλούκια». Στον Σοχό θα αναβιώσει το έθιμο της συγχώρησης «Προβαστάνι», στη διάρκεια του οποίου οι νεότεροι επισκέπτονται τους γηραιότερους, τους φιλούν το χέρι και τους προσφέρουν ένα πορτοκάλι λέγοντας «συγχωρεμένα». Η συμβολική αυτή κίνηση αποτελεί προϋπόθεση για να κάνουν τη νηστεία της Σαρακοστής. Στην Κοζάνη οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα, υπό τη μορφή των «Ρογκατζαρίων», που ήταν οι κωδωνοφόροι σε δυάδες. Φορούσαν ψάθινη πανοπλία, κουδούνια στην πλάτη και προσωπίδα με μορφή γοργόνας. Το 1860 όμως δύο αδέλφια αλληλοσκοτώθηκαν μη αναγνωρίζοντας ως μεταμφιεσμένοι ο ένας τον άλλον και οι εκδηλώσεις σταμάτησαν, για να αρχίσουν ξανά μόλις το 1890, τις ημέρες της Αποκριάς, ως «Καρναβάλια». Το βράδυ της Κυριακής ανάβουν φανοί σε όλες τις γειτονιές της πόλης και οι Κοζανίτες χορεύουν υπό τους ήχους χάλκινων πνευστών. Στον Πολύγυρο της Χαλκιδικής οι γυναίκες της πόλης θα ετοιμάσουν πίτες και γλυκά, ενώ στις Σέρρες θα αναβιώσει το αρχαίο άθλημα της διελκυστίνδας με τη συμμετοχή εκδρομέων και ατόμων με ειδικές ανάγκες. Στην Εδεσσα θα σερβιριστεί φασολάδα και σαρακοστιανά εδέσματα και οι παλαιοί πρόσκοποι θα πετάξουν τον χαρταετό. Ακόμη στις Φερές μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το έθιμο «Καμήλες και Αράπης» που θα πραγματοποιηθεί το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας. Στην Αθήνα, όπως και κάθε χρόνο έτσι και εφέτος, τα Κούλουμα θα γιορταστούν στον λόφο του Φιλοπάππου, όπου θα μοιραστούν ελιές, λαγάνες και χαλβάς, ενώ θα γίνει παραδοσιακό γλέντι με τον Μάνο Αχαλινωτόπουλο. Ακόμη, το πέταγμα του αετού θα είναι διαφορετικό, καθώς τέσσερα θέματα από πρωτότυπους εικαστικούς χαρταετούς που παρουσιάζονται στην έκθεση της Ενωσης Ελλήνων Χαρακτών στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου θα εκτυπωθούν σε 2.000 αντίτυπα, τα οποία θα μοιραστούν σε γονείς και παιδιά που θα παρευρεθούν στον ιστορικό λόφο. Αμόλα... καλούμπα  Καθαρά Δευτέρα και η περίοδος του «καθαρμού της ψυχής» αρχίζει. Και πάνω απ' όλα, όπως ορίζει το χριστιανικό έθιμο, αρχίζει η νηστεία και ο πλήρης καθαρισμός όλων των μαγειρικών σκευών ώστε να μη μείνει ίχνος από τις γευστικές αμαρτίες του υπόλοιπου χρόνου και πάει στράφι η προσπάθεια του πιστού. Τα Κούλουμα, όπως μας πληροφορεί ο πατριάρχης της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης (1852 - 1921) -ένας από τους πνευματικούς ανθρώπους της χώρας που αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στη μελέτη των δεσμών της νεότερης με την αρχαία Ελλάδα -προέρχονται από το λατινικό «cumulus» που σημαίνει σωρός, αφθονία, τέλος. Το τέλος της Αποκριάς εν προκειμένω. Και μια άλλη θεωρία είναι ότι προέρχονται από την «columna» (κίονας, κολόνα) γιατί οι Αθηναίοι γιόρταζαν την Καθαρά Δευτέρα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Η ουσία είναι ότι την Καθαρά Δευτέρα οι χριστιανοί σταματούν να τρώνε το κρέας και κάθε παράγωγό του και αρχίζουν τη νηστεία που διαρκεί 40 μέρες. Οσο για το πέταγμα του αετού, όπως λέγεται συμβολίζει και αυτό την ανάγκη του ανθρώπου να πετάξει μακριά το κακό. Κι ερχόμαστε στη λαγάνα. Ενας είδος ψωμιού που μπορεί να παραπέμπει στους λεπτούς ψημένους «χυλούς» των αρχαίων Ελλήνων αλλά από την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία θεωρείται ότι συμβολίζει τα «άζυμα» με τα οποία ο Λωτ -ένας από τους παρεξηγημένους των Γραφών- περιποιήθηκε τους καλεσμένους του δείχνοντας ότι ακόμα και σε μια κοινωνία αμαρτίας υπάρχει χώρος για όλους. Είναι μια ερμηνεία και αυτή. Απ' άκρου εις άκρον σ' ολόκληρη την Ελλάδα η Καθαρά Δευτέρα γιορτάζεται με κάθε λογής έθιμα και γευστικές συνοδείες, υπό τον περιορισμό πάντοτε η λέξη «νηστίσιμο» να κυριαρχεί. Τουρσιά, ταραμοσαλάτες, λαχανικά, θαλασσινά, όσπρια μαγειρεμένα όπως πολλά τηλεοπτικά σίριαλ, νερόβραστα. Για φέτος, διαλέξαμε να σας πούμε για ένα άλλο έθιμο, το «Μπουρανί». Το διάσημο έθιμο στην περιοχή του Τυρνάβου, ανήμερα της Καθαράς Δευτέρας, όπου η ηθική χαλάρωση και η ελευθεριότητα έχουν την τιμητική τους. Μπουρανί είναι μια χορτόσουπα από σπανάκι, τσουκνίδα και ξίδι για νοστιμιά χωρίς σταγόνα λαδιού. Πρόκειται, όμως, για ένα λαϊκό πανηγύρι, μια γιορτή του φαλλού και η οποία όπως μαρτυρείται έχει δύο πιθανές καταγωγές. Μία λέει ότι κρατάει τη σκούφια της από τις αρχαίες γιορτές των Ελλήνων και κυρίως τα Διονύσια και τα Αφροδίσια. Η άλλη θέλει το «Μπουρανί» να προέρχεται από την εγκατάσταση των Αρβανιτών στην περιοχή του Τυρνάβου μετά από χτύπημα χολέρας και αποδεκατισμού του ντόπιου πληθυσμού, περίπου στο 1770 πριν από τα Ορλωφικά. Αν τύχει, πάντως, και βρεθείτε στον Τύρναβο την Καθαρά Δευτέρα μην ντραπείτε. Αρπάξτε τον πήλινο φαλλό που θα σας προσφερθεί και αφεθείτε στο κλίμα της ημέρας. Οσο για το άσεμνον του πράγματος, αυτό επιτάσσει η παράδοση... Φτιάξτε μόνοι σας ένα χαρταετό Μιχάλης Πολίτης Τώρα που έρχεται η Καθαρή Δευτέρα θα τρέξουμε όλοι στις εξοχές και στις αλάνες να πετάξουμε τον χαρταετό μας.  Είναι πράγματι κάτι πολύ διασκεδαστικό. Έχετε όμως σκεφτεί πόσο διασκεδαστικό είναι να φτιάξουμε μόνοι μας ένα χαρταετό; Εδώ θα σας δείξουμε πως να φτιάξετε έναν μικρό χαρταετό για μικρές πτήσεις και για πολλή διασκέδαση. Ο χαρταετός αυτός μπορεί να πετάει σε ελαφρύ αέρα.  Τι θα χρειαστείτε: Χαρτί περιτυλίγματος μονόχρωμο ή μια άσπρη πλαστική σακούλα αρκετά μεγάλη (τουλάχιστο 30x40 εκατοστά) Δυο μικρά καλάμια 30 εκατοστά μήκος Ψαλίδι ή χαρτοκόπτη Διάφανη κολλητική ταινία 1,5 εκατοστά φάρδος Λεπτό σπάγκο Δυο κομμάτια όμορφη κορδέλα Τι θα κάνετε: 1. Κόψτε το περίγραμμα του χαρταετού. Χρησιμοποιήστε ένα διπλωμένο χαρτί ή τον διπλωμένο πάτο μιας άσπρης πλαστικής σακούλας   2. Διακοσμήστε το πάνω μέρος. Μπορείτε να κολλήσετε αυτοκόλλητα ή να το βάψετε με μαρκαδόρους. Σιγουρευτείτε ότι το πάνω μέρος του χαρταετού σας δείχνει κάπως έτσι (εικόνα 2), έτσι δεν θα κάνετε το σχέδιό σας ανάποδα. 3. Τοποθετείστε τα καλαμάκια προσεκτικά στην πίσω πλευρά του χαρταετού ώστε να έρχονται ακριβώς στις γωνίες. Κολλήστε με ταινία κάθε καλαμάκι όπως στην εικόνα . Η ταινία στο τελείωμα από τα καλαμάκια θα πρέπει να διπλώνει πάνω από τις άκρες του χαρταετού. 4. Χρησιμοποιείστε περίπου 80 εκατοστά σπάγκο για να κάνετε το (ζύγι), τον οδηγό πλοήγησης και ισορροπίας του χαρταετού. Δέστε ένα χαλαρό κόμπο σε κάθε άκρη από το ζύγι για να βοηθήσετε το σπάγκο να αντέξει στο τράβηγμα, κάτω από την ταινία. Κολλήστε με την κολλητική ταινία τις άκρες του σπάγκου στην κάτω πλευρά του χαρταετού, όπως φαίνεται στην εικόνα 4. Πιέστε την ταινία σταθερά επάνω από κάθε άκρη του σπάγκου. Κολλήστε τις άκρες από τις ουρές στο τελείωμα από τα καλαμάκια όπως στην εικόνα. 5. Διπλώστε τον χαρταετό στη μέση κατά μήκος (χωρίς να τον τσακίσετε), ώστε να έρθουν για λίγο σε επαφή μεταξύ τους προσωρινά οι γωνίες που ενώνονται με το ζύγι. Βρείτε τη μέση του σπάγκου και δέστε μια μικρή θηλιά. Προσθέστε μετά την (καλούμπα) σας σ' αυτήν τη θηλιά. Καλή Πτήση!

Πώς κατασκευάζεται ένας χειροποίητος χαρταετός; (Video) Ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο έθιμο και εξαιρετικά αγαπημένο μεταξύ των παιδιών, είναι αυτό του χαρταετού που πετάμε την Καθαρά Δευτέρα. Και μπορεί σήμερα, οι περισσότεροι να αγοράζουν έτοιμους τους αετούς, πριν όμως από κάμποσα χρόνια η κατασκευή του γινόταν στο χέρι από παιδιά που έπαιρναν τα ξύλα, τα έκοβαν, κολλούσαν εφημερίδες με ψαρόκολλα και έβρισκαν μόνοι τους τα ζύγια για τα σκοινιά. Η ιδιοκατασκευή του χαρταετού μπορεί να απαιτεί αρκετό χρόνο και επιδεξιότητα, έχει όμως μεγάλο ενδιαφέρον και αποτελεί μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για όποιον επιλέξει να το επιχειρήσει. Ακολουθούν σύντομες οδηγίες καθώς και ένα βίντεο που δείχνει πώς κατασκευάζεται ένας χαρταετός, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι… Αρχικά, θα χρειαστούμε 3 ή περισσότερα κομμάτια από ξύλο ευλύγιστο, μήκους περίπου 80 εκατοστών το καθένα. Ακόμη, πρέπει να έχουμε σπάγκο, σύρμα, κόλλα ή ταινία, χαρτιά για την ουρά και φυσικά νάιλον ή χοντρό χαρτί για την επιφάνεια του αετού. Ξεκινώντας την κατασκευή, κάνουμε μικρές εγκοπές στις άκρες των ξύλων. Στη συνέχεια, σχηματίζουμε ένα εξάγωνο «αστέρι», ενώνοντας σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους τα ξύλα, τα οποία και δένουμε γερά με σπάγκο στο κέντρο τους. Αφήνουμε περίπου 50 εκατοστά σπάγκο να κρέμεται. Δένουμε το σύρμα σε μια από τις εγκοπές στην άκρη ενός ξύλου και ξεκινάμε να το περνάμε περιμετρικά του αετού, κάνοντας μια στροφή σε κάθε εγκοπή. Πρέπει να προσέχουμε ώστε οι αποστάσεις που θα δημιουργηθούν μεταξύ της άκρης κάθε ξύλου με το διπλανό του, να είναι ίσες για όλον τον αετό. Σειρά έχει η τοποθέτηση του νάιλον. Τοποθετούμε το σκελετό πάνω στο κομμάτι νάιλον, και το κόβουμε αφήνοντας 5 εκατοστά περιθώριο. Στη συνέχεια, τοποθετούμε το κομμένο νάιλον πάνω στο σκελετό, στρέφουμε τις άκρες προς τα μέσα και τα κολλάμε. Μεγάλη προσοχή, πρέπει να δοθεί στους σπάγκους. Στερεώνουμε σπάγκο σε δύο διπλανές, πάνω άκρες των ξύλων του σκελετού και τα ενώνουμε με αυτόν που έχουμε αφήσει να κρέμεται από το κέντρο του αετού. Στο σημείο ένωσης, τοποθετείται η καλούμπα από όπου θα κρατάμε τον αετό. Εδώ πρέπει να προσέξουμε ώστε οι δύο σπάγκοι να έχουν το διπλάσιο μήκος από αυτόν που είχαμε αφήσει να κρέμεται στην αρχή. Το σημείο ένωσης θα πρέπει να φτάνει ακριβώς μέχρι τα κάτω άκρα των δύο ξύλων από τα οποία δέσαμε τους σπάγκους. Η ουρά τοποθετείται στο σημείο ένωσης δύο σπάγκων που έχουμε βάλει στην άλλη μεριά των δύο ξύλων που είχαμε χρησιμοποιήσει στο παραπάνω βήμα. Για να υπολογίσουμε το μήκος των σπάγκων, αρκεί να φροντίσουμε το νοητό τρίγωνο που θα δημιουργηθεί και θα έχει βάση το σκελετό και κορυφή το σημείο ένωσης των δύο σχοινιών, να είναι ίσο με τα έξι τρίγωνα που έχουν σχηματιστεί στον σκελετό. Η κατασκευή της ουράς δεν είναι δύσκολη. Αρκεί να δέσουμε σε ένα κομμάτι σπάγκου κομμάτια χαρτιού σε απόσταση περίπου 18 εκατοστών το ένα από το άλλο. Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να πάρετε μια ιδέα για την κατασκευή του αετού, με ένα ελαφρώς διαφορετικό τρόπο… Χαρταετός κατασκευή Kite construction.wmv ...http://youtu.be/-Glrekm3whc

Χαρταετοί και Καθαρά Δευτέρα.. "Είναι περίεργο ότι την Καθαρή Δευτέρα μας, που είναι τόσο αυστηρά (και πολύ εθελοντικά) νηστίσιμη, γίνεται, στο ελληνικό ύπαιθρο (*βγαίνουμε στο ύπαιθρο ακριβώς για να τονίσουμε την έννοια του καθαρμού...), η πιο εκδηλωτική γιορτή κοινωνικής επικοινωνίας και χαράς, με συσσωρευμένα (κούλουμα) κοινά αγαθά, ορεκτικότατους θαλασσινούς ή άλλους μεζέδες (που τους ζηλεύει η απαγορευμένη κρεωφαγία) και με κρασί σε άφθονη παροχή Oδηγίες για το ασφαλές πέταγμα του χαρταετού                             Η ΙΣΤΟΡΙΑ λέει ότι οι χαρταετοί έκαναν την εμφάνισή τους στην Κίνα το 200 π.Χ. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν χρησιμοποιηθεί ως επιστημονικά εργαλεία, ως συσκευές παρατήρησης του εχθρού αλλά και των καιρικών φαινομένων, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που τους χρησιμοποιούν ως άθλημα ή χόμπι. Στην Ελλάδα, ως γνωστόν, οι χαρταετοί έχουν την τιμητική τους την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Όμως, τα ατυχήματα με τους χαρταετούς κάθε χρόνο είναι τόσα, ώστε οι διακοπές ρεύματος είναι συχνότατες στις περιοχές όπου τηρείται το έθιμο, ενώ πολλοί - ιδιαιτέρως παιδιά - κινδυνεύουν κάθε χρόνο από ηλεκτροπληξία. Να θυμίσουμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν υπάρξει αρκετά θανατηφόρα περιστατικά όχι μόνο από ηλεκτροπληξία αλλά και από πτώση. Για να είναι το πέταγμα του χαρταετού μια ευχάριστη και ασφαλής δραστηριότητα πρέπει να προσέχουμε τα παρακάτω: Eιδικότερα, το πέταγμα του χαρταετού θα πρέπει να γίνεται σε ανοιχτούς χώρους, μακριά από ηλεκτροφόρα σύρματα, καθώς είναι πολύ πιθανό να μπλεχτεί ο χαρταετός σε αυτά. Aκόμα και σε αυτή την περίπτωση, ο «απρόσεκτος» δεν πρέπει να προσπαθήσει να ξεμπλέξει τον χαρταετό καθώς υπάρχει άμεσος κίνδυνος ηλεκτροπληξίας. Tο πέταγμα του χαρταετού από ταράτσα μπορεί να αποτελεί μία εύκολη λύση, εγκυμονεί όμως τον κίνδυνο της πτώσης, όπως άλλωστε και το πέταγμα του χαρταετού σε περιοχές που είναι δίπλα σε γκρεμό. Eπιπλέον, οι γονείς οφείλουν να επισημάνουν στα παιδιά να είναι προσεκτικά στον τρόπο που κρατάνε το σκοινί του χαρταετού, το οποίο μπορεί να προκαλέσει πληγές ή και εγκαύματα στο χέρι λόγω τριβής. 1. Ακούγεται τετριμμένο αλλά αυτός είναι και ο λόγος ηλεκτροπληξίας αλλά και ατυχημάτων: Πετάμε τους χαρταετούς μας μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια. Δεν υπερεκτιμούμε τις δυνατότητές μας ότι θα μπορέσουμε να κρατήσουμε έναν χαρταετό αν τον πάρει ο αέρας ούτε υποτιμούμε τον ήπιο αέρα που πνέει στην περιοχή. Ούτως ή άλλως για να σηκωθεί ο αετός χρειάζεται άνεμος, ο οποίος όμως μπορεί να αλλάξει φορά και ένταση ανά πάσα στιγμή. 2. Είναι προτιμότερο να αφήσουμε τον χαρταετό από τα χέρια μας αν δούμε ότι πλησιάζει σε ηλεκτρικά σύρματα παρά να προσπαθήσουμε να τον τραβήξουμε. 3. Αν μπλεχτεί ο χαρταετός μας σε ηλεκτροφόρα καλώδια - όσο κι αν κουραστήκαμε να τον φτιάξουμε ή πληρώσαμε γι' αυτόν - δεν επιχειρούμε ποτέ να τον ξεμπλέξουμε τραβώντας τον σπάγκο ή χρησιμοποιώντας άλλα αντικείμενα, έστω κι αν αυτά είναι ξύλινα. 4. Δεν προσπαθούμε ποτέ να αναρριχηθούμε σε πύργους ή στύλους της ΔΕΗ, ούτε σε μέρη κοντά σε ηλεκτροφόρα καλώδια για να ξεμπλέξουμε τον χαρταετό μας. Σε περίπτωση σοβαρής ανάγκης, ειδοποιούμε τις βλάβες της ΔΕΗ ή την Αστυνομία. H Kαθαρά Δευτέρα και το πέταγμα του Xαρταετού προϋποθέτει εκδρομή με το αυτοκίνητο και για την ασφάλεια των παιδιών τους, οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν να λάβουν ορισμένα απλά μέτρα. Aπαράβατος κανόνας είναι τα παιδιά να κάθονται στις πίσω θέσεις του αυτοκινήτου και μάλιστα σε ειδικό -ανάλογα με το ύψος και το βάρος του παιδιού- κάθισμα, αφού σύμφωνα με στοιχεία του Kέντρου Eρευνας και Πρόληψης Παιδικών Aτυχημάτων, δύο στα δέκα παιδιά που τραυματίζονται κατά τη διάρκεια τροχαίου ατυχήματος κάθονται στο μπροστινό κάθισμα, ενώ επτά στα δέκα παιδιά δεν κάνουν χρήση του κατάλληλου παιδικού καθίσματος. Oι γονείς επίσης θα πρέπει να φροντίζουν τα εξής: — Nα έχουν για τα παιδιά τους κάποια ασφαλή παιχνίδια χωρίς γωνίες και αιχμηρά σημεία- για να απασχολούνται κατά τη διάρκεια της διαδρομής. — Nα λαμβάνουν μέτρα προστασίας από τον ήλιο για τα παιδιά τους (π.χ. ειδικές κρέμες, αντιηλιακά κουρτινάκια κ.ά.). — Nα προγραμματίζουν κάποιες στάσεις με το αυτοκίνητο, ώστε να μπορούν να κινηθούν τα παιδιά και συνεπώς να είναι πιο ήρεμα κατά τη διάρκεια της διαδρομής. — Nα σταματούν με το αυτοκίνητο σε ασφαλές σημείο και να φροντίζουν ώστε τα παιδιά τους να βγαίνουν και να μπαίνουν στο όχημα πάντα από την πλευρά του πεζοδρομίου. Tέλος, οι μεγάλοι θα πρέπει να φοράνε πάντα τις ζώνες ασφαλείας ακόμα και για τις μικρότερες αποστάσεις καθώς με αυτόν τον τρόπο δίνουν το καλό παράδειγμα στα παιδιά. Xάρτινοι δράκοι... Αυτό είναι χαρταετός, όχι αστεία! Να τον ξαμολάς στον ουρανό και να κάνεις το παν προκειμένου να μην υποκύψει στους νόμους της βαρύτητας - δεν είναι και ό,τι το καλύτερο να σε κυνηγούν εκδικητικά τα δοντάκια του δράκου! Αντενδείκνυται για παιδιά και ενδείκνυται για ενηλίκους που αγαπούν τα... εξτρίμ σπορ. (Πού αλλού; Στην Κίνα, σε έναν διαγωνισμό πετάγματος χαρταετού) Πρόληψη παιδικών ατυχημάτων την Καθαρή Δευτέρα  Η Καθαρά Δευτέρα είναι η ημέρα που γεμίζει ο ουρανός χαρταετούς. Δυστυχώς όμως, το έθιμο αυτό συχνά γίνεται αιτία ατυχημάτων. Τι πρέπει να προσέχουμε; ΚΟΡΥΦΗ

Πως να "αμολήσετε" καλούμπα O χαρταετός-Εθιμική χαρά της Καθαράς Δευτέρας