ΠOΛITIΣMOΣHμερομηνία δημοσίευσης: 12-10-07,ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Στην Ντόρις Λέσινγκ το Νομπέλ Λογοτεχνίας Η Σουηδική Ακαδημία τίμησε για το 2007 την 88χρονη συγγραφέα, που με το έργο της «έκανε έπος τη γυναικεία εμπειρία»
Νικος Βατοπουλος
Η Ντόρις Λέσινγκ είχε βγει για ψώνια την ώρα που η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωνε τη βράβευσή της με το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2007. «Προσπαθούμε να την εντοπίσουμε πριν το ακούσει στις ειδήσεις», δήλωσε μετά την αναγγελία ο ατζέντης της Τζόναθαν Κλόιζ. Στα 88 της, η Ντόρις Λέσινγκ είχε τα τελευταία χρόνια μια διαρκή υποψηφιότητα για την ανώτατη διάκριση που τη βρίσκει παραγωγική όσο ποτέ. Το νέο της μυθιστόρημα «Σχισμή» (με αναφορά στη γυναικεία σεξουαλικότητα) θα κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο στα ελληνικά (εκδ. Καστανιώτη) και είναι μία παραβολή για τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα, από τις προσφιλείς της θεματικές περιοχές, αν και η ίδια έχει δηλώσει την απόστασή της από τον φεμινισμό. Η Ντόρις Λέσινγκ, όμως, γυναίκα στρατευμένη σε πολλά επίπεδα μαχητικής διανόησης, έχει ταυτιστεί στη συνείδηση του μεγάλου κοινού για την προσέγγιση των κάθε λογής συστημάτων εξουσίας και ελευθερίας. Η Σουηδική Ακαδημία της απένειμε το Νομπέλ επειδή «έκανε έπος τη γυναικεία εμπειρία», αλλά και επειδή «με σκεπτικισμό, πάθος και δύναμη προβολής υπέταξε έναν πολιτισμό δύο ταχυτήτων στην εξαντλητική παρατήρηση». Ο πολιτισμός δύο ταχυτήτων δεν είναι μόνο τα δύο φύλα αλλά και οι συγκρουόμενες δυνάμεις της αποικιοκρατίας, του καπιταλισμού, του σοσιαλισμού, της οικολογίας.
Εικοστός αιώνας
Η Ντόρις Λέσινγκ, πολυγραφότατη και μεταφρασμένη σε όλον τον κόσμο, με πιο διάσημο, ίσως βιβλίο της, το φεμινιστικό «Χρυσό Σημειωματάριο» (1962), βασίζει όλο το έργο της στην έννοια της αλλαγής ενός κόσμου που στα βασικά του συστατικά παραμένει εν τούτοις αναλλοίωτος. Η Λέσινγκ είναι από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις στρατευμένων λογοτεχνών που είναι προϊόντα του καιρού τους. Η εμπειρία της στη Νότια Ροδεσία, στα πρώτα χρόνια της ζωής της, τη χαλύβδωσε κατά της αποικιοκρατίας. Ο φασισμός, ο ναζισμός και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος την έστρεψαν μέσα από ένα κύμα έντονου ιδεαλισμού στον κομμουνισμό. Εφυγε από το βρετανικό κομμουνιστικό κόμμα στη δεκαετία του ’50, όταν κατάλαβε ότι «η ΕΣΣΔ ήταν πολύ κακή περίπτωση».
Σε όλη της τη ζωή ακολουθούσε κύκλους ανάμεσα στην έλξη σε μαζικά συστήματα πίστης και στην ανάγκη για διαφοροποίηση. Οπως είχε πει κάποτε, όλες οι ακλόνητες αλήθειες της νιότης της κατέρρευσαν και εξαφανίστηκαν: το απαρτχάιντ, ο κομμουνισμός, ο ναζισμός, η βρετανική αυτοκρατορία. «Γιατί λοιπόν να πιστεύει κανείς σε οποιοδήποτε είδος μονιμότητας ή διάρκειας;».
Με το πρώτο της, ήδη, μυθιστόρημα («The Grass Is Singing», 1950), η σχέση ανάμεσα σε μια λευκή γυναίκα και τη μαύρη υπηρέτριά της, η Ντόρις Λέσινγκ προκάλεσε αίσθηση. Αλλά η στροφή της στο γράψιμο ήταν η κορύφωση μιας πορείας που ξεκινούσε το 1919, όταν γεννήθηκε στο σημερινό Μπαχταράν του Ιράν. Οι γονείς της ήταν Αγγλοι, που μετοίκησαν στη Νότια Ροδεσία το 1925 ακολουθώντας ένα νέο ρεύμα Βρετανών εποίκων στην Αφρική. Η Ροδεσία θα σφραγίσει τη Λέσινγκ. Αν και δεν είχε επίσημη παιδεία, δέχτηκε κατ’ οίκον διδασκαλία και η ανελεύθερη ζωή στην Αφρική την πλάκωνε και την έθλιβε. Το 1949, έχοντας ήδη έναν πρώτο γάμο και δύο παδιά, έφυγε για πάντα για την Αγγλία. Είχε ένα νέο κομμουνιστή σύζυγο, τον Γκότφριντ Λέσινγκ, και ένα τρίτο παιδί μαζί του.
Η ζωή στην Αγγλία είναι και η αρχή για τη λογοτεχνική της πορεία. Τα βιβλία της τα υποδέχθηκαν οι φεμινίστριες με ενθουσιασμό καθώς ήταν από τα πρώτα που μιλούσαν για την πολιτική του σεξ και των σχέσεων. Η Λέσινγκ, αν και καταπιάστηκε με πολλά θέματα, ακόμη και με την επιστημονική φαντασία (μέσα από το φλερτ της με την ουτοπία και τη φιλοσοφία της οικολογίας), αφιέρωσε το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου της στην αποικιοκρατία και τη γυναικεία χειραφέτηση. Ηταν από τις πρώτες Αγγλίδες που στα μέσα του 20ού αιώνα γύρισαν την πλάτη σε οτιδήποτε συμβόλιζε τον προπολεμικό κόσμο.
Η Ντόρις Λέσινγκ θα λάβει χρηματικό έπαθλο 1.091.000 ευρώ.
Αυτοβιογραφικά
Παιδικά χρόνια «Μεγάλωσα σε μία φάρμα, είχα μια υπέροχη παιδική ηλικία. Μια εμπειρία που με διαμόρφωσε ήταν να ακούω τη μητέρα μου να παίζει Μπετόβεν και Σοπέν στο πιάνο και την ίδια ώρα να ακούω απέξω τον ήχο τυμπάνων. Δύο διαφορετικές μουσικές έπαιζαν μαζί. Ως παιδί δεν έβλεπα τίποτε παράδοξο σε αυτό, έπρεπε να μεγαλώσω για να καταλάβω ότι τα αφρικανικά τύμπανα και ο Σοπέν δεν ήταν ακριβώς κομμάτια του ίδιου φαινομένου».
Αποικιοκρατία «Με οδηγούσε στην τρέλα. Ηξερα ότι έπρεπε να φύγω. Αυτό που με εντυπωσιάζει σήμερα είναι ότι είχα τη συγκρότηση να οργανώσω τη φυγή μου, γιατί στο κάτω κάτω ήμουν πολύ νέα, δεν είχα κανέναν να με υποστηρίξει. Δεν ήταν που άφηνα πίσω τα παιδιά μου, ήταν ότι έπρεπε να φύγω. Οποιος δεν το έχει ζήσει, δεν μπορεί να ξέρει».
Παιδεία «Δεν πήγα και πολύ στο σχολείο. Ο,τι έμαθα το έμαθα μέσα από τα δικά μου διαβάσματα».
«Χρυσό Σημειωματάριο» «Δεν είναι για την απελευθέρωση των γυναικών. Είναι για το πώς να βλέπεις από διαφορετικές οπτικές και όχι μόνο από την προβλέψιμη και την πιο στενόμυαλη».
Φεμινισμός «Πολλές αλλαγές χρεώνονται υπέρ του φεμινισμού ασχέτως αν είναι καλές ή κακές. Δεν μας αρέσει ιδιαίτερα η αυτο-κριτική».
Κομμουνιστές «Ορισμένοι ήταν θαυμάσιοι άνθρωποι που ανέλυαν εύστοχα την κοινωνία μας. Αλλά έλεγαν μεγάλες ανοησίες για τα διεθνή ζητήματα και τη Σοβιετική Ενωση».
Αλλαγή «Οταν μου λένε “το βιβλίο σας, μου άλλαξε τη ζωή», σκέφτομαι: αν δεν ήσουν έτοιμος να αλλάξεις, κανένας συγγραφέας δεν μπορεί να σε παρασύρει στην αλλαγή».
Για το τελευταίο της βιβλίο «Ορισμένοι θα αιφνιδιαστούν. Είναι ένα βιβλίο που δεν σέβεται την πολιτική ορθότητα».
